Saturday 11 May 2019

BIHCHIAN TLAK - K. HMINGA LEH A HLATE (Hringnun Philosophy hmu chiangtu)


Aizawl chhim lam veng pakhatah chuan mi inthukru, khawvel ropuina leh larna lam ngaihtuah ve ngai lo mi pakhat a awm an ti. A hre chiang deuhte sawi danin amah chu Kohhran Upa fapa a nih hmel e. Chu Kohhran Upa fapa chuan a pindan rilah a rimawi tumna hmanrua a kuah a, lungawi takin a zai mai a, lar chakna khawvel hian a nun a chawk buai ve lo!

Pathian lehkha thuin, “Tlang chhipa khaw awm chu thuhruk theih a ni lo,” a lo tih ang deuhvin, thiamna nei, talent nei \ha na na na chu bibo reng chi a ni awzawng lo; ama kutchhuak hla “Hmangaih hmasa ber” tih chu YouTube lamah a han pho chhuak ta a. Mizo \halai, music dik tak hriat chaka ril\amte beng a fahzia chu sawiin a siak lo ve! A hla thu lam chu dah\ha ta ila, a \ing\ang zut ri ringawt pawh ‘rimawi ngainatu’-a inchhal ngam chin tan chuan lunglenga kiupui vawng vawng tham zu ni a!


A hla thu lah chu tunlaia hla tualchher deuh deuhte nena tekhin phak rual lohva mawi leh nalh, thiamna bik nei kutchhuak a ni tih hai rual a ni lo. Mingo hovin, “One’s first love can never be forgotten,” an tih \hin hi sawifiah turin mi tuin emaw min phur ta se, ‘Hmangaih hmasa ber’ tih hla hi ngaihthlak tir tawp mai chi niin a lang. A hla thu hi han en ve mah teh –
“Di tam neiin, di tam \hen tawh mah la,

I thinlung neitu i nghilh bik lo’ng e

I hun hlui, nun hlui nghilhin rei lo te atan

I pawmlai di nen hlim viau mah la,

Hun lo her zelin, riangin awm la

Tah chuan, tu dang reng i ngai lo’ng

Tu man an hnem zo lo’ng che,

Aw, ka \hian, i hmangaih hmasa ber lo chuan” a ti thlawt mai nia.

A sawi zel a,
“Di zawng zingah aw, a hmasa ber chuan,

Thinlung an luah, an ral ve ngai lo,

Kum sang tam damin di sang tam pawh nei mah la,

A chhing zotu reng i tawng mawlh lo’ng e

He thinlung mawl hian, a chawi liantu auvin,

Tu dang reng i ngai lo’ng

Tuman an hnem zo lo’ng che

Aw, ka \hian, i hmangaih hmasa ber lo chuan”

He hla thu aia hmangaih hmasa berte nihna hrilhfiah chiangtu hla hi zawn tur ni se, a huphurhawm ve fe ang!

“Aw, di hlui, aw, bul min \anpuitu,

I zunzam hi anchhia nge mangchhia?

I biahthu min hlan kha a hming dawt maw lo ni?

Ka thinlung lah chu i luahkhat reng si

Mittui lo hian maw, ka \ap leh \hin

A tawp nan, Ka hmangaihna sang ber

Huatna nen ka hlan a che

Duhsakna der – Aw,  hlim reng ang che aw, Di hlui!

A tawpna thu hian nula leh tlangval kara hmangaihna awmzia a sawifiah chiang viau mai. Kan hmangaih berte hlimna tur kan duh kan tih fo mrual hian keimahni duhna hi a lian zawk a lo ni fo va. An hlimna tur a kalsan ai chuan, an hlim vak loh phah chung chung pawha chelh hram hram kan duh \hin a ni lo’m ni?

Chu tlangval chuan a duhtawk mai lo, “Siar Lalnu” a rawn pho chhuak leh a. Chu hla pawh chu tunlaia love song kan neih ang pet pet hi a ni ve leh ta tlat lo... Sawi fiah chiam pawh ngai lovin a hla thu tlemte hi dah chhuak ila a chiang mai awm e.

“I lungdum nan hian van angel aw mawi leh

Serafim te rimawi pawh phut la

Thihna thlan thim pelin ka han dil ang”

A hmangaih ber tana a inhuamna te, a hmangaihna thuk zia tarlang turte-in sawi chiam a ngai lo, tawi te-in a fiah tawk!

Chapona leh mahni inhmuhlenna khawvelin a nuai mek \halai rualte zinga mi tlawm K. Hminga chuan,
“I tan ka tlin loh pawn,

Buk lung bumin min buk tling la” a han ti thlawt mai te hi a mawizia hi sawi chiam tham a awm ang chu!

 A hla dangah,

“Aw lungrun, lungphang suh aw

I nunhlui chu eng pawh ni se

Thuruk chhe ber pawh nei mah la theihnghilh ka thlang zawk

Nu-in a hrin, a fate chu

‘An sual poh leh a hmangaihna a pung’ an tih ang hian

I thurik chhe ber pawn min hmangaihtir che”

He lai chang bik pawh hi zir fe tham chu a ni chiang. Nu leh fa inkara hmangaihna thukzia chu nu hovin an hre chiang ang a. Chu hmangaihna thuk tak mai chu he khawvelah hian a tlukpui a awm lo ti hialin mi thiamte chuan nu leh fa inkar hmangaihna an sawi \hin tehkhin thu-a a rawn thurchhuak nalh te hi a ropuiin a mawi thlawt a ni.

“Tu nge inthlei thei?” tih hla hmanga a thuchah puan chhuahte hi aw, a rilrin a va han thuk em!

Ram leh Kohhrana hruaitu

Mi rawn kaite

Zahawmna dawhsana dinga

Felna hmaikawr vuaha

Biakbuk thianghlimah leh

Pisa ropuia

A fawng vuantu chan chang.



Thiltitheitu nih vanga dik lohna thup chingte

Rawngbawlna sang chelh vanga dik bera inngai

Thihna hmaa ang khata kun za theuh tur hi

Tunge inthlei thei?



Zirna run sang hrut chhuaka

Thiamna-lehkhamawi tara

Finna aia chapona zir chhuak

Hre tam bera inchhal

In thiamna hriam khan mi a hliam

In vanneih asiamin

Rawn kai in chang leh si



Dinhmun thatna atanga mi hmuhsit ching te

Thiamna sang tak atanga mi chungtlak ching

Thihna hmaa ang khata kun za theuh tur hi

Tunge inthlei thei?



Dai kil kawm kara sei lian

Pa mawlmang leh hriat tlem

Aw, changkanna thlifim pawh

Dawng lova an ngaih saw

Lei ropuina lamah leh

Hausakna tehfunga

Rethei, pachhia chan chang saw



Aw, Siamtu'n duhten a duan 'Hringmi' a nihna saw

Lei ropuina thuam thuah riat aiin a hlu

Hausakna leh ropuina te pawh hi

A tehtu azir a ni.



Nang mihring! I mihring mihrinna kha thlir la

Ngaihtha taka fam san tlak dam chhan i nei em?

Thihna hmaa ang khata kun za theuh tur hi

Tunge inthlei thei? 

He hla a phuah lai hian eng rilru nge a put ang aw ka ti vawng vawng \hin. Amah Zirsangzela Hnamte khan,
“Phengphe nunnem leh zaidam,

Vahkhuaim tho leh Hmiripa’n,

Parzu dawn za thlir changin,

Hringnun hi ka \ahpui \hin” a lo tihte nen khan chhul khat kual chu an ni chiang ang!

A ni tak a, a thei leh a tling apiangte lal hrawtna khawvelah hian mi te leh retheite tan nun hlutna a tlem tial tial a, lehkhathiamte leh mi zirsangte inlekna khawvelah hian dai kil kawm hara sei lian, pa mawl mang leh hriat tlem deuh tan chuan nun hi a hahthlak tawh ngawt ang! Mi hausa leh neinungte kan tlawnna khawvel, sum leh pai hmanga zahawmna lei kan tum tawhna hringnunah hian, hausakna leh ropuina te hi a tehtu azir a nih thu hi hre nawn hlawm teh reng ila aw!

Mahni chanvo duhkhawp lova mi dangte chan ai pawh ruk sak duh zel tawhte chenna khawvelah hian mi lian leh mi te kan inthliar a, nupui pasal zawn kawngah pawh ‘phu tawk’ kan tehna a dang ta! Chutiang karah chuan thihna hmaah ang khat vekin kan la kun za dawn vangin tu hi nge maw inthlei thei chuang le?

Khawngaih rawngbawl hna meuh pawh mahni zahawmna tur ni-a ngaiin Kohhran Upa thlanna-ah pawh kan campaign ru duh tawh a. Nihna-in a ken tel mawhphurhna erawh hlamchhiahin, mahni intih ropui nan nihna kan chuh ta! Chu nihna hmanga zahawmna thuam lem inbelte nen chuan thihna hmaah angkhat vekin kan la kun dawn asin. ‘Tu nge inthlei thei?’ tih hla ka ngaihtlak apiang hian Leo Tolstoy-a thawnthu, “How much land does a man need?” kha ka hre chhuak \hin.

Ka ngaihtuahna tibuai fo \hintu chu, “Engati nge Kohhran Upa fa ve si, Gospel lam hla ni lova hla dang a sak chiam mai ni?” tih zawhna hi a ni a. Mahse, chu chhanna chu YouTube-ah ka hmu! Millenium Centre kawta “Zero Discrimination Day – 2019” function-a amah ngeiin he hla a sakna video kha ka en a,

Dai kil kawm kara sei lian

Pa mawlmang leh hriat tlem

Aw, changkanna thlifim pawh

Dawng lova an ngaih saw

Lei ropuina lamah leh

Hausakna tehfunga

Rethei, pachhia chan chang saw



Aw, Siamtu'n duhten a duan 'Hringmi' a nihna saw

Lei ropuina thuam thuah riat aiin a hlu

Hausakna leh ropuina te pawh hi

A tehtu azir a ni.



Nang mihring! I mihring mihrinna kha thlir la

Ngaihtha taka fam san tlak dam chhan i nei em?

Thihna hmaa ang khata kun za \heuh tur hi

Tunge inthlei thei?

He hla a sak laia a hnuk ulh khan ka thinlunga zawhna awm chu a chhang fai vek ni berin ka hria. A hla thu hi han thlir vang vang ila, mihring leh hringnun hi engmah a nih loh zia a aupuina a ni ber a. Bible-a Isua thusawi kan hmuh, “Solomona meuh pawh a ropuina zawng zawnga a inthuam khan, heng tuktin par pakhat tluk pawh hian cheiin a awm lo,” (Matthaia 6:29) tih te, Thuhriltu 12:8 thu, “Thuhriltu chuan, ‘Engmah lo mai mai, thil zawng zawng hi engmah lo mai mai a lo ni,’ a ti a,” tihte aia a rau loh bikna eng nge awm chuang le?

A hla thar ber, “He lunglen ruam thim ata hi” tih hlate hian hringnun philosophy chu a va han phawrh chhuak chiang tehlul em! Han chhiar mah teh-

He lunglen ruam thim ata hi

Engin nge min hnem thiam ang?

He khawvel run ramah hian

aw, Engin nge min hnem thiam ang?



Hlimna nui ri kan in\awm kha

Tun hnua inthenna tur

Ralkhel dar an nih lo hria ila

Kan lunglen hi a nem mahna



Lusuna khawharna hi zawng

Khuareiin a hnem an ti

An sawi khuarrei chu khawiah ding ni maw?

Kei chuan ka tawng lo ni tinin



Hringnun dam chhung rei lo te hi

Anchhedawng awma mawi reng hian

A suntu pawh sunin an awm a

A vuitu pawh min vui liam ang.



Khuarel ken thihna koham chuan

Kan ngaihlai thlanah a zalh ta

Khuarelin hmelma ang min hliam si

Aw hun, nang talin min hnem rawh

Mi dangte tidamtu Doctor te meuh pawh an dam loh fona khawvelah hian, tuna a suntu ni mek hi engtikah emaw chuan sunin kan la awm ve ang a, thlan khura thlah liama vuitu ngei pawh hi engtikah emaw chuan kan la vui liam ve dawn si a!

No comments:

Post a Comment