Monday 24 July 2017

SOCIAL MEDIA LEH THALAITE



June thla laihawlah khan kan Branch (KTP) fellowship inkhawm-ah thupui thlansa bik sawi hawng tura chanvo pek ka ni ve hlauh mai a. Chumi tuma ka thusawi ve chu dah that ve hrim hrim atan pawh a tha e tiin blog chhungah ka han seng lut ve a ni e. Ziaka dahthat tura ka lo inruahman lawk loh avangin tawngkam ulh leh rualrem lo deuhte pawh a awm maithei e - Inhriatthiamah kan ti a ni ang chu! (Angaiha)
 
SOCIAL MEDIA LEH THALAITE
-          Angaiha Chhangte

“Engpawh ni sela, in awm dan chu Krista Chanchin Tha nen inmawi phawt rawh se”
(Philipi 1:27)

Kamkeuna
Kan thupui ‘Social Media leh Thalaite’ tih hi thupui huam zau zet mai a ni a. Chutih rual erawh chuan engti kawnga sawi tur nge tih erawh hriat thiam a har fu lawi a. Helai hmuna lo pungkhawmte hi KTP Member kan nih avangin Mizo Kristian Thalaite chungchang erawh kan thlur bing deuh dawn a ni. Kan hriatna te a zau tawk lova, chuvangin tun tuma kan sawi chhuah turte pawh hi hmun hrang hrang atanga ka lakkhawm ve an ni hlawm. Tin, kan hlawkpuina leh kan thatpuina lai sawi tur tam tak a awm rualin he hun tawiteah hian sawi vek sen a ni dawn si lo va. Chuvangin, kan sawtpui theih zawkna tur a nih beiseiin a negative lam hrut tam deuh kan tum zawk ang a. Chutih rual erawh chuan Social Media hi a tha lo ve kan tihna erawh a ni lo tih hre hmasa ila a tha ang e. 


Social Media
JF Laldailova Dictionary chuan chuan Social – vantlang mipui thil, inkawm khawmna thil, a rual khawsa tiin a dah a. Tin, Concise Oxford Dictionary chuan  Media – The main means of mass communication tiin a dah a. Chu chu Inbiakpawhna hmanrua atana kan hman thin thil chi hrang hrangte ti ila a fiah thei mai awm e. Tichuan, Social Media chu – Vantlang / mipuite a huhova kan inkawmkhawmna ti ila a fiah thei mai awm e.

Prof. Andreas Kaplan leh Prof. Michael Haenlein te chuan, “Social Media chu internet hmangtu ten an duh duh an duan chhuah theihna leh inthlengtawn theihna hmanrua te hi an ni,” tiin an sawi a. Hetiang zawng pawh hian sawi ila, Social Media chu Tunlai Mizo thalaite dinhmun nena inmil deuha kan sawifiah dawn chuan ‘Internet leh Mobile phone hmanga inbiakpawhna leh inkawmhona hi a ni’ kan ti thei bawk ang.
 
Social Media chi hrang hrangte
            Social Media hi tunlai khawvel Media zinga tthang chak ber a ni a, New Age Media tih te pawhin an sawi bawk thin. A luhchilhtute zinga a tam ber hi thalai kan ni bawk. Thil thang chak tak a nih avang hian engtik lai pawhin thil thar a chhuak deuh reng a ni ber a. Chuvangin, sawi kim sen a ni kher lo vang. Facebook, WhatsApp, Orkut, Twitter, Wechat, Telegram, Instagram leh thil dang tam tak a awm a. Mahse,  Mizo Thalaiten kan hmelhriat lar zual Facebook leh WhatsApp chauh hi tun tumah chuan thlurbing ta ila:

1.                  Facebook - Mark Zuckerberg chuan Harvard University-a a zirpui – Eduardo Saverin, Andrew Mc Collum, Dustin Moskovitz leh Chris Hughes te puihnain Facebook hi February 2004 khan a siam chhuak a. A tirah chuan Harvard zirlaite hman theih tur chauha duan a ni chungin a darh zau zel a, tunah chuan khawvela social networking service hman nasat ber a ni tawh.

2.                  WhatsApp - WhatsApp hi kum 2009 khan Yahoo Company-a hnathawk Jan Koum leh Brain Acton-a te siam a ni. Kum 2009 November thlaah iPhone tan an release a, January 2010 ah BlackBerry tan, Symbian tan May 2010 ah, tichuan August 2010 ah Andriod tan an release leh a ni. Tunah erawh chuan Facebook hian neitu nihna an lei tawh a ni. A than chakzia hretute vek kan ni a. Chuvangin kan sawi zui lo vang.

Social Media in min rûn!
            Mi tu emawin zawhna min zawt ta se, WhatsApp I khawih ngai em? Khawih ngai lo; Facebook account I nei ve em? Nei lo ka tih chuan tunlaiah thing nih ka hlawh nghal ringawt tawh! Ka tunlai lo tihna a ni ta der mai. Thalaite tan chuan kan thalaipuite’n thing bik min tih hi thil hlauhawm berte zinga mi a nih miau avangin, kan tuipui zawng a ni emaw, ni lo emaw, kan hmelhriat ve a tul tlat - thing nih kan duh loh chuan! Changkanna tehfung pakhatah kan hmang tawh miau va.

Sum kan mamawh!
            Social Media hmelhriat a, luhchilh ve tur chuan a hmanrua kan neih ve a ngai a, chu chu cheng 100 man lek a ni lo! TV a advertisement clip pakhat ka en fuhah chuan Mobile phone zuartu dawr lian tak pakhat chuan an Handset Installment leh loan-a an pek theih thu an tarlang a. Chu chu thalaite hmaa a inzawrhna a ni. Hei hian ngaihtuahna a tikal thui viau. Social Media vang hian kan thawhchhuah phu lo leh kan neih phak hauh lo tur thil kan mamawhin kan awt ta mai em ni? Chu chuan kan chhungkua a nghawng em? Kan handset hum avanga kan Pathianni zing sa hmeh tur leina sum a kiam a nih chuan kan inenlet fe a tul ang!

            Chutih rual erawh chuan mahni hna leh eizawnna atana mamawtu erawh kan awm ang. Chutiang mi kan awm a nih chuan kan beng lo chhu ngawng ta ila, ka tarlan tel hram duh chu chhungte chawm hlawm, thla khata cheng 1000 pawh thawk chhuak loten Mobile handset cheng sing chuang man kan hum fur mai hi mualphona a ni a, KTP Memberte zingah chutiang mi chu kan lo awm palh a nih chuan Kristian Thalai tan hian a zahthlak a, a Kristian lo tih hi kan pawm ngam a \ul ta.

            Hei mai hi a la ni lo, Social Media luhchilh tur chuan Handset neih that mai hi a tawk zo hauh lo tih kan hre vek. Internet kan browse-na turin sum tam tak hmanga kan sim card recharge a tul. I phone-a top up I thunna kha I thawhchhuah a ni em? Kristian \halaite tan hian  ngaihtuah tur a va tam em!

Kan hlawkpui takzet em?
            Kan tarlan tak ang khan Social Media avang hian kan sum thahnem tak a luangral mek a, a la luangral dawn chauh bawk. Chutih lai chuan, I sum senral ngaihtuah la, a phu tawk hmasawnna emaw, hlawkna tur a pe lêt vet hung che em? Social Media vanga kan sum senral leh kan hlawkpuina hi a inbuk tawk em? Mahni dinhmun theuh atanga chhut chi a ni ang.

I tih tur chin I thliar thiam em?
            Pu Vanneihtluanga chuan, ”Media thil hi mi bik, journalist lam hna thawkte tih tur anga ngaih a ni hin a. Tunah chuan thiamthil thar lo awm zel avangin chu tihphung chu a lo inthlak a. Kan vaiin publisher, broadcaster, promoter, advertiser, kan lo ni thei ta. Media ethics, professional journalist-te chauh hriat leh hman tur anga ngaihte kha, kan zavaia kutah a lo awm ta mai si a, Hei hian khawvel pum awmphung a thlak a. KP huang lovah pawh inzirtir tul tak a ni,” a ti. Kan phone kan hum chhuah tawh hi chuan kan nihna kan hai fo niin a lang! Veng khatah pawh parawn ni phak hauh lote hian Internet khawvelah hian lem kan chang fo va, keimahni leh keimahni kan inbum thin! Kan kuta handset tha tak kan hum avang hian news reporter emaw te kan han inti ngawt a! Camera fiah tha tak kan neih avang maiin journalist emaw kan inti ta mai a,  hetiang lam kawngah hian kum tam tak zir tur a awm tih erawh kan hre phak leh lawi si lo! Kan hriat lohna avang hian kan at huai a, chu chuan harsatna min siam phah fo -  Social Media avanga Police Station-a in report ngai ta mai kan awm teuh hi!

Nunphung a khawih!
Social Media hian thatna tam tak a nei tih kan hria a (kan sawtpuina lam kan tarlang hman lo mai chauh a ni) A that em avang hian kan uar zual zel a, a tel lo chuan kan nun a kim ta tlat lo – Kan nunphung a khawih!

Kan hunbi chhiar a khawih danglam a, Social Media vang hian zanah kan meng a, chhunah kan mu ta! Engkim hi Pathianin a nih dan tur a ruat fel thlap a, Chawlh hahdamna tur hun zan min pe a, hnathawhna hun atan chhun eng min pe bawk. Nun letling hi a Kristian lo va, a KTP lo hle tih kan hriat thar leh a tul a, A ruahman dan leh a rel dan anga kan khawsak loh hi Kan biak Pathian pawisawina a ni. Kristian chu a taima tur a ni tih kan hria a, Bible ah pawh hmun tam takah a inziak bawk. Chutih laiin hna thawk hman lek lo leh kan tih tur tul pawh ti hman lek lova Social Media kan luhchilh nilen a, nileng \haka kan phone kan khawih hian keini Kristian Thalaite chungah hian Lalpa a lawm ang em?

Facebook leh WhatsApp bik phei hi chu kan zingah hian a khawih tam pawl tak ka nih ka ring a. Group hrang hrangah ka awm hnem hle. Mifing leh chinchang hre chin, milian leh hna pawimawh tak tak thawktute pawh ka hmelhriat phah ve nual. Ka phak tawkah an chanchin ngun takin ka zir ve a. Ka hmuh chhuah chu hei hi a ni – Sorkarah pawh a pawimawh pha chin leh mifingte chuan rim takin hna an thawk a, an thluak an seng a. Chumi karlakah chuan intihthawven (relax) nan an hmang \hin. Keini hian an intihthawven lai hun chauh chu kan lo hmu ve a. An nileng hun hman dan emaw kan ti a, chumi pawh chu a nawi ve thei lutuk etc. tih rilrua pu chung leh mahni inthiamchawpin an style kan copy a, thu ho mai mai sawiin kan pawt nileng fo - Kan va hlawkpui lo tehlul ve aw! Heng Social Media te hi kan intihthawven a, kan rilru kan refresh-na tur hmanrua a ni a, nileng hnaa neih chi a ni lo.

Fimkhur a tul!
            In facebook homepage leh WhatsApp group hrang hrangte kha han bih ula, mi hrang hrangin an rilrua awmte an share-na a lang thla tuar ang. Mi thenkhat, mahni thuruk puan nana hmang ta mai kan awm thin – hetiang tur a ni ngai lo. I nu emaw, I pa emaw, I chhungte nena in inhauhna thu I tarlana, I inhrikthlak khan miin an ngaisang sawt che in I ring em? Teuh lo mai!  Khawvel mithmuhah I chhungkua I timualpho tihna a ni zawk. Social media ah hian tih tur hriat leh lutuk hi mahni bawk min vaw lettu a ni leh thin zawk tih hi kan hriat a hun ta!

            Tin, second thought kan nei ngei ngei tur a ni. Kan thlalak tam tak kan phochhuak a, mi tam tak in an lo hmu dawn a ni tih kan ngaihtuah tel loh fo avangin thenkhat chuan kan tuar let thin. Social Media-a I thil tarlan tawh kha I phone-ah delete mah la, mi tam tak phone-a mi kha I paih bo thei tawh lo. Chutah tak chuan kan tih tur chin, kan tih loh tur chin kan thliar thiam a tul a. Hetiang lamah hian awareness kan neih nasat pawh a la \ul niin a lang.

Do duh suh!
             Hmanrua leh thiamthilte hi Pathianin mihring hnena a pek a ni a. Do lovin chhawr tum zawk tur a ni. Social media hian min chim tawh a, hun a liam ang a, tun ai hian min la chim thuk telh telh dawn tih hi a chiang reng! Kan hman thiam tawk lohna leh kan chhiatpuina lai tam tak a awm mek lai hian kan do hneh tur a ni lo tih hi kan hriat erawh a tul a. Chuvangin awareness tha zawk kan neih a, a hman dan thiam inzirtir zawk mai hi thil finthlak leh sawt zawk chu a nih mai hmel.

Keini hi Kristian Thalai kan ni
            Setana hian kan tuipui loh leh kan ngainat loh zawngin tumah min thlem ngai lo. Kan tuipui zawng leh kan chakzawng hmang hlirin min thlem zawk thin. Chu chu kan hriat a tul a. Social Media atchilhna khawvelah hian hmelma pa hmanraw hman lar ber pawl a ni ve tih hi I theihnghilh lo ang u.

            KTP innghahna Bible chang, Ephesi 2:10 ah chuan, thil tha ti atana Krista Isuaa siam kan nih thu a chuang a. Social Media hmang hian keini Kristian Thalaite hian thil tha kan ti em? Mahni theuh I inzawt thin ang u.

            Tin, Social Media khawvela kan chetvelnaah hian kan Kristianna hi kan thukru fo em? (I Kor 4:1) Bible chuan, ‘Keiniho hi Krista rawngbawltuah leh Pathian thuruk enkawltuah miin min ngai rawh se’ a ti. Social Media a kan chenpui midangte hian chutiang chuan min ngai em? Kan eng chu mi mithmuha eng tur a nih laiin, Social Media khawvelah hian kan lo thim viau mai lo maw? I Facebook timeline a I thlalak dahte, WhatsApp leh Facebook group hrang hranga kan thil post te hi a Kristian Thalai em? hei hi kan chhut fo tur a ni. Pathianni a Lalpa fak leh chawimawi tura kal khawm thin, rawngbawltu thalai rualte hian Social Media-ah hian kan Kristianna thuam hlipin, hmaikawr dang kan lo vuah thin em? Social Media chhunga kan tal velna kawng hrang hrangte hi Krista Chanchin Tha nen a inmawi em?

“Engpawh ni sela, in awm dan chu Krista Chanchin Tha nen inmawi phawt rawh se”
(Philipi 1:27)

6 comments:

  1. A țha khawp mai, fimkhur a țul para khi a pawimawh, dairy ang hial a engkim tarlan hi a fuh ber lo reng a ni... Social media hi chu țhian kawm, fiamthu nan hian a tawk ka ti ta chiah... Thu tak khuk a khuk pui hluai hi a sawngsawhlawt lem lo... Ka lawm e✌️

    ReplyDelete
  2. A ṭha hle mai. a tangkai takzet

    ReplyDelete
  3. a tha in, a ngaihnawm khawp mai.

    ReplyDelete
  4. This is very long and interesting

    ReplyDelete